Η Ψυχοθεραπεία είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης των ψυχολογικών δυσκολιών μέσω της εφαρμογής μεθόδων που προέρχονται από την επιστήμη της Ψυχολογίας, με στόχο την παροχή βοήθειας στο άτομο, ώστε να μεταβάλλει συμπεριφορές, σκέψεις, συναισθήματα και χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του στην κατεύθυνση που επιθυμεί ο θεραπευόμενος. Βασίζεται και ενισχύεται από τη θεραπευτική συμμαχία μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, η οποία περιλαμβάνει τη δημιουργία της θεραπευτικής σχέσης και το συνεργατικό καθορισμό των στόχων της θεραπευτικής διαδικασίας.
Υπάρχουν αρκετά «σημάδια», τα οποία θα πρέπει να μας κινητοποιήσουν να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας:
- Βασικό χαρακτηριστικό κάθε διαταραχής του ψυχικού φάσματος αποτελεί η ύπαρξη έντονης και συχνής δυσφορίας στο άτομο, καθώς δυσκολεύεται να διαχειριστεί καθημερινές καταστάσεις (στη δουλειά, το σπίτι, το σχολείο). Μπορεί να αντιμετωπίζει προβλήματα συγκέντρωσης, μνήμης ή να μην έχει πλέον τη διάθεση να κάνει δραστηριότητες που έκανε στο παρελθόν. Το παρατεταμένο αίσθημα θλίψης και θυμού, για παράδειγμα, υποδεικνύει ότι υπάρχει βαθύτερο πρόβλημα.
- Σημαντικά γεγονότα ζωής, όπως είναι η απώλεια ενός αγαπημένου μας προσώπου, η ανεργία ή μία σοβαρή ασθένεια μπορεί να επηρεάσουν σε υπερβολικό βαθμό τη λειτουργικότητά μας. Εάν λοιπόν έχει συμβεί κάποιο γεγονός στη ζωή κάποιου που δυσκολεύεται να διαχειριστεί και συνεχώς τον απασχολεί, τότε θα ήταν ωφέλιμο να μιλήσει για όλο αυτό που του έχει συμβεί σε κάποιον Ψυχολόγο.
- Η ψυχική μας κατάσταση συνδέεται άρρηκτα με το σώμα μας. Πολλές φορές το έντονο άγχος εκφράζεται μέσα από ένα ευρύ φάσμα σωματικών ενοχλήσεων, όπως είναι ο πονοκέφαλος, τα γαστρεντερολογικά και δερματολογικά προβλήματα, χωρίς αυτά να εξηγούνται ιατρικά.
- Πολλοί άνθρωποι, όταν περνούν δύσκολες καταστάσεις, στρέφονται στο αλκοόλ, το φαγητό, το κάπνισμα ή τις ναρκωτικές ουσίες για να διαχειριστούν το πρόβλημά τους. Αυτό που συμβαίνει όμως, συνήθως, είναι η υπερκατανάλωση των ουσιών αυτών να οδηγεί σε προβλήματα εθισμού.
- Κάθε άνθρωπος, όταν αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα, προσπαθεί να βρει τρόπους για να το λύσει μόνος του. Κάποιοι το συζητούν με τους φίλους τους, κάποιοι διαβάζουν εγχειρίδια αυτοβοήθειας ή ψάχνουν τρόπους επίλυσης στο διαδίκτυο. Εάν κανείς αισθάνεται ότι δεν μπορεί πλέον να βοηθηθεί με αυτούς τους τρόπους και συνεχίζει να βιώνει αρνητικά συναισθήματα, τότε είναι η ώρα που χρειάζεται τη βοήθεια του ειδικού.
- Πολλές φορές, η οικογένειά μας και οι στενοί μας φίλοι παρατηρούν αλλαγές σε εμάς που εμείς δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε. Υπάρχουν φορές που οι άνθρωποι γύρω μας αντιλαμβάνονται πολύ γρηγορότερα από εμάς ότι αντιμετωπίζουμε δυσκολίες. Για αυτό το λόγο, είναι καλό να δίνουμε προσοχή σε αυτά που μας λένε.
Το σύνολο των ερευνών έχει δείξει ότι η Ψυχοθεραπεία είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης των ψυχικών διαταραχών και δυσκολιών. Όλα τα ερευνητικά ευρήματα μέχρι στιγμής καταδεικνύουν πως η Ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι, σε κάποιες περιπτώσεις, περισσότερο αποτελεσματική και από τη φαρμακοθεραπεία (π.χ. στην κατάθλιψη, στο γενικευμένο άγχος, στις κρίσεις πανικού, στις φοβίες, στις ψυχοσωματικές εκδηλώσεις κλπ), καθώς τα αποτελέσματά της φαίνεται να διατηρούνται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και να αντιστέκονται στις υποτροπές. Ενδιαφέρον εύρημα, επίσης, είναι ότι η αποτελεσματικότητα της Ψυχοθεραπείας δεν σχετίζεται τόσο με το μοντέλο που χρησιμοποιεί ο θεραπευτής όσο με ποιοτικά χαρακτηριστικά του θεραπευτή και της σχέσης θεραπευτή – θεραπευόμενου.
Ο εγκέφαλος αποτελείται από νευρικά κύτταρα, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους σε ένα είδος περίπλοκου δικτύου. Η επιστημονική κοινότητα, μελετώντας το δίκτυο αυτό, έχει καταφέρει να δημιουργήσει φάρμακα που βοηθούν στη αντιμετώπιση των ψυχιατρικών προβλημάτων. Αρμόδιος για τη χορήγηση των φαρμάκων είναι ο Ψυχίατρος. Ο Ψυχολόγος, σε περίπτωση που κρίνει απαραίτητη ή χρήσιμη τη χορήγησή τους, θα παραπέμψει το άτομο σε Ψυχίατρο για την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.
Στην άσκηση της Ψυχολογίας και στην Ψυχοθεραπεία, οι ανάγκες των ανθρώπων που ζητούν βοήθεια έχουν πάντα προτεραιότητα σε σχέση με τις ανάγκες των Ψυχοθεραπευτών και των θεωρητικών ψυχοθεραπευτικών μοντέλων. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι διάφορες θεωρίες και τεχνικές που ανέπτυξαν κι αναπτύσσουν οι Ψυχοθεραπευτικές Σχολές, έχουν στόχο να υπηρετούν τις ανάγκες των θεραπευομένων.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο βασικός σκοπός και η ύψιστη αξίωση κάθε έμπειρου και ικανού Ψυχοθεραπευτή είναι να διαμορφώσει ένα προσωπικό ψυχοθεραπευτικό μοντέλο το οποίο να ανταποκρίνεται στη σε βάθος προσωπική του κλινική γνώση κι εμπειρία, συλλέγοντας και ενσωματώνοντας θεραπευτικές ιδέες και τεχνικές από τις επικρατούσες Ψυχοθεραπευτικές Σχολές και θεωρίες.
Κατά τη Συνθετική Ψυχοθεραπεία που εφαρμόζεται εδώ, όχι μόνο είναι δυνατόν, αλλά είναι και αναπόφευκτο κάθε Ψυχοθεραπευτής να οδηγείται στη δημιουργία ενός μοναδικού, προσωπικού ψυχοθεραπευτικού σχήματος, το οποίο, λαμβάνοντας υπόψιν την προσωπική του ιδεολογία και θέαση της πραγματικότητας μέσα από τα μάτια του συγκεκριμένου θεραπευτή, είναι σε θέση να παρέχει ερμηνευτικούς κανόνες των μηχανισμών εξέλιξης της ανθρώπινης συμπεριφοράς και, τελικά, να συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη θεραπευτική παρέμβαση, υπερβαίνοντας τα ήδη υπάρχοντα θεωρητικά μοντέλα στον χώρο της Ψυχοθεραπείας.
Ο Ψυχολόγος οφείλει να τηρεί απόλυτη εχεμύθεια για όσα μαθαίνει ή αντιλαμβάνεται κατά την άσκηση του επαγγέλματός του. Συνεπώς, δεν παρέχει σε τρίτους καμία πληροφορία χωρίς τη ρητή έγκριση του θεραπευόμενου. Το απόρρητο αίρεται σε περιπτώσεις όπου ο θεραπευόμενος απειλεί να βλάψει τον εαυτό του ή κάποιον άλλον.
Ψυχολόγος: «Ο Ψυχολόγος, στην άσκηση του επαγγέλματός του, ερευνά και αξιολογεί την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου και εργάζεται με τις καθιερωμένες αρχές και μεθόδους της επιστήμης της Ψυχολογίας για την αξιοποίηση και βελτίωσή τους» (νόμος 991/1979). Όσοι έχουν αποφοιτήσει από κάποιο αναγνωρισμένο πανεπιστημιακό πρόγραμμα Ψυχολογίας, έχουν δικαίωμα να ασκούν το επάγγελμα του Ψυχολόγου, αφού λάβουν τη σχετική άδεια.
Ψυχίατρος: Είναι απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής, ο οποίος έχει λάβει τον τίτλο της ψυχιατρικής ειδικότητας, αφού ολοκληρώσει την ειδίκευσή του, λαμβάνοντας τη σχετική άδεια και έχει το δικαίωμα να συνταγογραφεί φάρμακα.
Ψυχοθεραπευτής: Στην Ελλάδα, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει σε χώρες του εξωτερικού, το επάγγελμα του Ψυχοθεραπευτή δεν έχει κάποια επίσημη αναγνώριση, δηλαδή ένα νομοθετικό πλαίσιο που να διασφαλίζει την ιδιότητα αυτή και να παρέχει κάποιας μορφής «άδειας ασκήσεως επαγγέλματος». Η συστηματική χρήση μιας μεθόδου Ψυχοθεραπείας από τον Ψυχολόγο και τον Ψυχίατρο, προϋποθέτει την εκπαίδευση του επαγγελματία στη θεωρία και την εφαρμογή της. Η μετεκπαίδευση αυτή πραγματοποιείται μετά το πέρας των βασικών σπουδών σε φορέα που παρέχει τη σχετική εκπαίδευση.
Οι συνεδρίες διαρκούν 50 λεπτά και η συνήθης συχνότητά τους είναι μία φορά την εβδομάδα.
Η ακριβής διάρκειά της είναι δύσκολο να προσδιοριστεί εκ των προτέρων αν δεν συνυπολογιστεί το είδος του προβλήματος, η έκταση, η χρονιότητά του, αλλά και ο ίδιος ο θεραπευόμενος αφού ο κάθε άνθρωπος ακολουθεί το δικό του ρυθμό στη θεραπεία.
Δυστυχώς, η ελληνική κοινωνία διατηρεί ακόμα αρκετές «αγκυλώσεις» όσον αφορά στην ψυχική υγεία. Ο άνθρωπος που ψάχνει τον εαυτό του ή εκείνος που έχει αντιληφθεί ότι «κάτι δεν πάει καλά» μέσα του, χαρακτηρίζεται εύκολα αδύναμος ή «τρελός». Μια δυσκολία ψυχικής φύσεως θεωρείται ελάττωμα. Πολλοί άνθρωποι στιγματίζονται εξαιτίας της ψυχικής ασθένειας, λες και την έχουν επιλέξει και φταίνε γι’ αυτήν. Αντίθετα, κανείς δεν θα κατηγορήσει κανέναν όταν απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό για τη σωματική του υγεία.
Η μεγάλη αλήθεια, ωστόσο, είναι πως η Ψυχοθεραπεία είναι άρρηκτα συνυφασμένη με την αλλαγή. Ο άνθρωπος που θέλει να αλλάξει, πρέπει να έχει μεγάλη εσωτερική δύναμη και θέληση, προκειμένου να αφήσει πίσω τη «βολή» του και την ασφάλεια που προσφέρει η συνήθεια. Απαιτείται ψυχικό σθένος για να παραδεχθούμε ότι χρειαζόμαστε βοήθεια.
Η υποστήριξη από την οικογένεια και τους φίλους είναι σημαντική όταν αντιμετωπίζουμε προβλήματα. Ωστόσο, ο Ψυχολόγος μπορεί να προσφέρει πολλά περισσότερα από αυτό. Οι Ψυχολόγοι έχουν ειδικευτεί στην αντιμετώπιση σύνθετων προβλημάτων, έχοντας εκπαίδευση και εμπειρία χρόνων. Οι τεχνικές που ένας Ψυχολόγος χρησιμοποιεί κατά την Ψυχοθεραπεία, προέρχονται ύστερα από δεκαετίες ερευνών και είναι κάτι περισσότερο από «μια συζήτηση».
Οι Ψυχολόγοι μπορούν να αναγνωρίσουν σχήματα συμπεριφοράς ή σκέψης με τρόπο αντικειμενικό, περισσότερο από αυτά που μπορούν οι άνθρωποι γύρω μας. Ο Ψυχολόγος μπορεί να προσφέρει παρατηρήσεις παρόμοιες με αυτές των κοντινών μας ανθρώπων, η βοήθειά του, όμως, μπορεί να είναι αποτελεσματικότερη λόγω του ότι οι παρατηρήσεις αυτές έγιναν την κατάλληλη χρονική στιγμή και ήταν εστιασμένες ή λόγω της δικής μας εμπιστοσύνης στην ουδέτερη στάση του.
Επιπρόσθετα, μπορεί να είμαστε πλήρως ειλικρινείς με τον Ψυχολόγο, δίχως να μας απασχολεί αν κάποιος άλλος θα μάθει αυτό που εκμυστηρευτήκαμε. Η θεραπευτική σχέση βασίζεται στην εχεμύθεια.
